Veluwsche Stoomtrein Maatschappij

De Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM) is een stoomtreinmaatschappij die een toeristische treindienst op de spoorlijn Dieren - Apeldoorn op de Veluwe exploiteert in de Nederlandse provincie Gelderland.

De stoomtreinritten zijn populair bij toeristen die naar de regio komen en daarom rijdt de VSM vooral in het vakantieseizoen. De VSM is een vrijwilligersorganisatie en is opgericht in 1975.

Materieel

De VSM startte de treindienst in juli 1975 met de kort daarvoor verworven stoomlocomotief 094 055, afkomstig van de Deutsche Bundesbahn. Wegens de slechte staat waarin deze verkeerde, werd deze al in 1976 afgevoerd en vervangen door o.a. de locs 23 076 en 80 036. In de volgende jaren werd de collectie stoomlocomotieven verder uitgebreid. De VSM beschikt in 2015 over 19 stoomlocomotieven en 22 diesellocomotieven. Voorts zijn er meer dan 30 spoorwegrijtuigen en vele goederenwagens. Het materieel is ondergebracht bij de werkplaats van de VSM in Beekbergen (op de grens met het dorpje Lieren), in de werkplaats te Apeldoorn en op verschillende plaatsen langs de spoorlijn waar men over uitwijksporen beschikt.

Locomotieven

De meeste stoomlocomotieven zijn afkomstig uit Duitsland, van de Deutsche Bundesbahn en de Deutsche Reichsbahn. Ook zijn er twee locs uit Polen en één uit Oostenrijk.

De VSM beschikt over stoomlocomotieven van de Duitse Baureihen 23, 44, 50, 52, 52.80, 64 en 80 en de Poolse TKp 23 en TKp 5353. De meeste zijn gebouwd in de jaren veertig en vijftig. De oudste locomotief in het bezit van de VSM is de 80 036 uit 1929. Deze is sinds 1976 aanwezig.

De diesellocomotieven zijn afkomstig van de Nederlandse Spoorwegen. Hiermee heeft de VSM een grote en brede collectie Nederlandse diesellocomotieven uit de jaren vijftig in bezit. Er zijn locomotoren, rangeerlocs (NS 500) en lijndiesellocs (NS 2200 en NS 2400). Van de serie 2400 bezit de VSM de unieke 2530 met lagere motorhuiven en een hogere cabine. Hierdoor heeft de machinist een aanmerkelijk beter uitzicht dan bij de rest van de serie. De 2530 was oorspronkelijk lila geschilderd, en rijdt momenteel (2012) bij de VSM rond in de bruine kleur die zij in de jaren zestig had. Naast de Nederlandse diesellocomotieven bezit de VSM een Oost-Duitse locomotor van het type Köf, die echter niet bedrijfsvaardig is.

Rijtuigen

De VSM beschikt over een grote collectie rijtuigen. In de stoomtreindienst worden met name de 'Oostenrijkers' ingezet. Deze tweeassige rijtuigen zijn in de jaren vijftig door de Österreichische Bundesbahnen gebouwd op oude onderstellen. Met hun open balkons zijn ze bij het publiek populair.

Aan Nederlands materieel heeft de VSM zes rijtuigen van het type 'Blokkendoos' (mat '24), rijtuigen uit de jaren twintig die oorspronkelijk in elektrische treinen reden. Hieronder is ook de B 8501: één van de rijtuigen uit het prototype Blokkendoos-treinstel uit 1924. Er zijn ook 11 rijtuigen van het type 'bolkop', waaronder de ABC 7301, het oudste en laatste vooroorlogse rijtuig van dit type, vier rijtuigen Plan D en zes Plan K.

Naast deze rijtuigen beschikt de VSM over de 'blauwe trein', een luxe trein samengesteld uit restauratierijtuigen van de Compagnie Internationale des Wagons-Lits en van Oost-Duitse oorsprong. Deze trein wordt met name gebruikt voor gezelschapsritten en sinds 2009 ook voor brunch- en dinerritten op feestdagen.

Behalve de bedrijfsvaardige rijtuigen heeft de VSM een slaaprijtuig, dat tijdens meerdaagse ritten op het hoofdspoornet door VSM-vrijwilligers gebruikt wordt, en een aantal niet-bedrijfsvaardige Oost-Duitse rijtuigen.

Treindienst

De VSM doet in de normale dienstregeling de stations Apeldoorn, Beekbergen, halte Immenbergweg, Loenen, Eerbeek en Dieren aan. Volgens de dienstregeling rijdt de stoomtrein bij de voor- en naseizoensritten 's middags van Beekbergen naar Apeldoorn, en vervolgens terug naar Beekbergen. In Beekbergen hebben de reizigers dan 40 minuten de tijd om het Museumstoomdepot van de VSM te bezoeken. Daarna rijdt de trein nog op en neer naar Eerbeek, om vervolgens nog een keer naar Apeldoorn en terug te rijden. Op een aantal dagen in de zomer rijdt de trein daarbij nog 's morgens over het hele traject op en neer, met in Dieren aansluiting op een salonboot over de IJssel naar Zutphen. In de zomer kan drie dagen in de week ook gebruikgemaakt worden van een arrangement met de historische autobussen van de Stichting Veteraan Autobussen, die een rondrit maken langs diverse historische attracties in de omgeving.

Terug naar Toen

Jaarlijks wordt in het eerste (volle) weekend van september het evenement 'Terug naar Toen' georganiseerd, waarbij alle bedrijfsvaardige locs en rijtuigen worden ingezet. Hoogtepunt vormde ieder jaar de laatste rit op zaterdagavond van Apeldoorn naar Beekbergen, met een trein getrokken door alle rijvaardige stoomlocomotieven. In 2005 en 2006 bestond deze trein uit 10 locomotieven, de Oostenrijkertrein en de Blokkendozentrein. In verband met de te grote publieke belangstelling is er in 2007 om veiligheidsredenen met deze traditie gebroken en hebben alleen beide 23-ers de laatste rit gereden.